Wprowadzenie
Fotowoltaika w Polsce przeżywa prawdziwy boom w ostatnich latach. Według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych, moc zainstalowana w fotowoltaice na koniec 2022 roku przekroczyła 12 GW, co stanowi ogromny wzrost w porównaniu do zaledwie 1,5 GW w 2019 roku. Ten dynamiczny rozwój jest rezultatem zarówno programów wsparcia, takich jak "Mój Prąd", jak i rosnącej świadomości ekologicznej Polaków oraz chęci uniezależnienia się od rosnących cen energii.
W tym artykule przyjrzymy się najnowszym trendom w rozwoju fotowoltaiki w Polsce oraz przedstawimy prognozy na najbliższe lata, uwzględniając zmiany regulacyjne, technologiczne i rynkowe.
Obecny stan rynku fotowoltaiki w Polsce
Rynek fotowoltaiki w Polsce można podzielić na dwa główne segmenty: mikroinstalacje (głównie domowe, o mocy do 50 kW) oraz większe instalacje komercyjne i farmy fotowoltaiczne. Obecnie to mikroinstalacje stanowią największy udział w całkowitej mocy zainstalowanej w fotowoltaice w Polsce.
Najważniejsze fakty dotyczące obecnego stanu rynku:
- Ponad 1 milion prosumentów (gospodarstw domowych i małych firm produkujących energię z fotowoltaiki)
- Około 12 GW mocy zainstalowanej w fotowoltaice
- Pokrycie do 5% krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną w skali roku (w słoneczne dni nawet do 20%)
- Silne nasycenie rynku mikroinstalacji w niektórych regionach
- Rosnące zainteresowanie magazynami energii jako uzupełnieniem instalacji fotowoltaicznych
Kluczowe trendy w rozwoju fotowoltaiki w Polsce
1. Zmiany w systemie rozliczeń prosumentów
Jednym z najważniejszych czynników wpływających na rynek fotowoltaiki w Polsce jest zmiana systemu rozliczeń prosumentów, która weszła w życie 1 kwietnia 2022 r. Dotychczasowy system opustów został zastąpiony systemem net-billingu dla nowych prosumentów.
W systemie net-billingu prosument sprzedaje nadwyżki energii do sieci po cenie rynkowej, a kupuje energię po cenie detalicznej. To mniej korzystne rozwiązanie niż poprzedni system opustów, w którym za 1 kWh oddaną do sieci można było odebrać 0,8 kWh (dla instalacji do 10 kW).
Ta zmiana wpłynęła na spowolnienie tempa wzrostu rynku mikroinstalacji, jednak nie zatrzymała go całkowicie. Obserwujemy natomiast rosnące zainteresowanie magazynami energii, które pozwalają na zwiększenie autokonsumpcji wyprodukowanej energii.
2. Wzrost znaczenia magazynów energii
Magazyny energii stają się coraz popularniejszym uzupełnieniem instalacji fotowoltaicznych. Pozwalają one na przechowywanie nadwyżek energii wyprodukowanej w ciągu dnia i wykorzystanie jej wieczorem lub w nocy, co zwiększa stopień niezależności energetycznej i poprawia ekonomikę instalacji w systemie net-billingu.
Obserwujemy dynamiczny rozwój oferty magazynów energii na polskim rynku, od prostych systemów domowych o pojemności kilku kilowatogodzin, po zaawansowane rozwiązania dla biznesu. Spadające ceny baterii litowo-jonowych sprawiają, że magazyny energii stają się coraz bardziej dostępne ekonomicznie.
Program "Mój Prąd" w swojej 5. edycji wprowadziły dodatkowe wsparcie dla prosumentów inwestujących w magazyny energii, co dodatkowo napędza ten segment rynku.
3. Rozwój fotowoltaiki komercyjnej i farm PV
Wobec nasycenia rynku mikroinstalacji w niektórych regionach, obserwujemy dynamiczny wzrost w segmencie średnich i dużych instalacji fotowoltaicznych:
- Instalacje na dachach obiektów komercyjnych (centra handlowe, hale produkcyjne, biurowce)
- Średnie instalacje gruntowe (do 1 MW)
- Duże farmy fotowoltaiczne (powyżej 1 MW)
Ten segment rynku charakteryzuje się innymi uwarunkowaniami ekonomicznymi i regulacyjnymi niż mikroinstalacje, ale oferuje znaczący potencjał wzrostu. Firmy coraz częściej postrzegają fotowoltaikę jako sposób na obniżenie kosztów operacyjnych i realizację celów związanych ze zrównoważonym rozwojem.
4. Innowacje technologiczne
Rynek fotowoltaiki w Polsce coraz śmielej sięga po najnowsze rozwiązania technologiczne:
- Moduły dwustronne (bifacial) - pozwalające na produkcję energii z obu stron panelu, co zwiększa wydajność instalacji, szczególnie na powierzchniach odbijających światło (np. jasne podłoże, śnieg)
- Moduły o wyższej efektywności - nowsze generacje ogniw krzemowych oraz technologie alternatywne, pozwalające na uzyskanie większej mocy z tej samej powierzchni
- Systemy nadążne (trackery) - konstrukcje podążające za słońcem, optymalizujące kąt padania promieni słonecznych, zwiększające wydajność o 20-30% w porównaniu do instalacji stacjonarnych
- Mikroinwertery i optymalizatory mocy - pozwalające na optymalizację pracy poszczególnych paneli, co zwiększa wydajność całej instalacji, szczególnie w przypadku częściowego zacienienia
Szczególnie interesujący jest rozwój technologii perowskitowych, w której polscy naukowcy i firmy są światowymi liderami. Perowskity oferują potencjał do produkcji tańszych i bardziej elastycznych ogniw słonecznych, które mogą być wykorzystywane w miejscach, gdzie tradycyjne panele są niepraktyczne.
Prognozy dla rynku fotowoltaiki w Polsce
Na podstawie obserwowanych trendów, można przedstawić następujące prognozy dla rynku fotowoltaiki w Polsce na najbliższe lata:
1. Stabilizacja i dojrzewanie rynku mikroinstalacji
Rynek mikroinstalacji będzie nadal rósł, ale w wolniejszym tempie niż w latach 2020-2021. Obserwować będziemy przejście od dynamicznego wzrostu do fazy stabilizacji i dojrzewania, charakteryzującej się:
- Większą koncentracją na jakości i trwałości instalacji
- Konsolidacją wśród instalatorów i dystrybutorów
- Rozwojem usług dodatkowych (serwis, monitoring, optymalizacja)
- Wzrostem zainteresowania kompleksowymi rozwiązaniami (fotowoltaika + magazyn energii + pompa ciepła + ładowarka do samochodu elektrycznego)
2. Dynamiczny rozwój segmentu magazynów energii
Przewidujemy, że w ciągu najbliższych 3-5 lat penetracja magazynów energii w gospodarstwach domowych z fotowoltaiką wzrośnie z obecnych kilku procent do 30-40%. Będziemy również obserwować rozwój bardziej zaawansowanych systemów zarządzania energią w domu (HMS - Home Energy Management Systems), integrujących fotowoltaikę, magazyny energii, pompy ciepła i ładowarki samochodów elektrycznych.
Istotnym czynnikiem napędzającym ten trend będą dalsze spadki cen magazynów energii oraz wsparcie w ramach programów dotacyjnych.
3. Wzrost znaczenia dużych farm fotowoltaicznych
W miarę jak sieć elektroenergetyczna będzie modernizowana i rozbudowywana, obserwować będziemy dynamiczny rozwój dużych farm fotowoltaicznych. Spodziewamy się, że do 2030 roku moc zainstalowana w dużych farmach PV może osiągnąć poziom 10-12 GW, dorównując lub przewyższając moc zainstalowaną w mikroinstalacjach.
Realizacja tej prognozy zależy jednak od tempa modernizacji sieci elektroenergetycznej oraz polityki przyłączeniowej operatorów sieci dystrybucyjnych.
4. Integracja fotowoltaiki z innymi technologiami
Przewidujemy coraz ściślejszą integrację fotowoltaiki z innymi technologiami energetycznymi i obszarami gospodarki:
- Elektryfikacja transportu - synergia między fotowoltaiką a ładowarkami do samochodów elektrycznych
- Elektryfikacja ogrzewania - współpraca z pompami ciepła
- Agrofotowoltaika - łączenie produkcji rolnej z produkcją energii na tych samych gruntach
- Integracja z budynkami (BIPV - Building Integrated Photovoltaics) - panele jako elementy elewacji, dachów, okien
Te trendy będą wspierane przez rozwój technologii IoT (Internet of Things) i inteligentnych sieci energetycznych (smart grids).
Wyzwania dla rozwoju fotowoltaiki w Polsce
Mimo optymistycznych prognoz, rynek fotowoltaiki w Polsce stoi przed licznymi wyzwaniami:
- Modernizacja sieci elektroenergetycznej - obecna infrastruktura sieciowa w wielu regionach Polski nie jest przygotowana na przyjęcie dużej ilości energii z rozproszonych źródeł. Potrzebne są znaczące inwestycje w modernizację i rozbudowę sieci.
- Stabilność regulacyjna - częste zmiany w systemie wsparcia i regulacjach dotyczących OZE zwiększają niepewność inwestorów i utrudniają długoterminowe planowanie.
- Równowaga między centralną a rozproszoną generacją - znalezienie optymalnego miksu między dużymi farmami fotowoltaicznymi a mikroinstalacjami.
- Sezonowość produkcji - w Polsce produkcja energii z fotowoltaiki jest silnie sezonowa (zimą znacznie niższa), co stwarza wyzwania dla bilansu energetycznego kraju.
- Rozwój technologii magazynowania energii na dużą skalę - niezbędny dla zwiększenia udziału fotowoltaiki w miksie energetycznym kraju.
Podsumowanie
Fotowoltaika w Polsce przechodzi z fazy dynamicznego wzrostu do fazy stabilizacji i dojrzewania. Zmiany regulacyjne, postęp technologiczny i rosnąca świadomość ekologiczna sprawiają, że rynek ewoluuje w kierunku bardziej złożonych, zintegrowanych rozwiązań.
Przyszłość fotowoltaiki w Polsce jest obiecująca, ale wymaga skoordynowanych działań w zakresie modernizacji infrastruktury, rozwoju technologii magazynowania energii i stabilnych, przewidywalnych regulacji. Przy spełnieniu tych warunków, fotowoltaika ma szansę stać się jednym z filarów transformacji energetycznej Polski w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.
W Deruo wierzymy, że przyszłość energetyki należy do rozwiązań rozproszonych, inteligentnych i zintegrowanych, a fotowoltaika będzie odgrywać w tej przyszłości kluczową rolę. Dlatego nieustannie rozwijamy naszą ofertę, aby dostarczać klientom najnowocześniejsze, kompleksowe rozwiązania energetyczne.
